DEN HAAG – Het hoogste gerechtshof van de Verenigde Naties zal maandag de grootste zaak uit zijn geschiedenis behandelen, wanneer het twee weken lang hoorzittingen opent over wat landen over de hele wereld wettelijk verplicht zijn te doen om de klimaatverandering te bestrijden en kwetsbare landen te helpen de verwoestende gevolgen ervan te bestrijden.
Na jarenlang lobbyen door eilandstaten die vrezen dat ze zomaar onder het stijgende zeewater zouden kunnen verdwijnen, heeft de Algemene Vergadering van de VN vorig jaar het Internationaal Gerechtshof om advies gevraagd over “de verplichtingen van staten met betrekking tot de klimaatverandering.”
Aanbevolen video’s
In de tien jaar tot 2023 is de zeespiegel mondiaal gemiddeld met ongeveer 4,3 centimeter (1,7 inch) gestegen, terwijl delen van de Stille Oceaan nog hoger stijgen. De wereld is sinds het pre-industriële tijdperk ook met 1,3 graden Celsius (2,3 Fahrenheit) opgewarmd als gevolg van de verbranding van fossiele brandstoffen.
Vanuatu maakt deel uit van een groep kleine staten die aandringen op internationale juridische interventie in de klimaatcrisis.
“We leven in de frontlinie van de gevolgen van de klimaatverandering. Wij zijn getuigen van de vernietiging van ons land, ons levensonderhoud, onze cultuur en onze mensenrechten”, zei Ralph Regenvanu, de klimaatgezant van Vanuatu, voorafgaand aan de hoorzitting tegen verslaggevers.
Elke beslissing van de rechtbank zou een niet-bindend advies zijn en zou de rijke landen niet rechtstreeks tot actie kunnen dwingen om de in moeilijkheden verkerende landen te helpen. Toch zou het meer zijn dan alleen een krachtig symbool, omdat het als basis zou kunnen dienen voor andere juridische acties, waaronder binnenlandse rechtszaken.
Zondag, voorafgaand aan de hoorzitting, zullen belangengroepen milieuorganisaties van over de hele wereld samenbrengen. Pacific Islands Students Fighting Climate Change – die als eerste het idee ontwikkelden om advies te vragen – plannen samen met World Youth for Climate Justice een middag vol toespraken, muziek en discussies.
Vanaf maandag zal de Haagse rechtbank gedurende twee weken 99 landen en meer dan een dozijn intergouvernementele organisaties horen. Het is de grootste line-up in de bijna 80-jarige geschiedenis van het instituut.
Vorige maand hebben landen tijdens de jaarlijkse klimaatbijeenkomst van de Verenigde Naties een overeenkomst gesloten over hoe rijke landen arme landen kunnen steunen in het licht van klimaatrampen. Rijke landen zijn overeengekomen om tegen 2035 minstens 300 miljard dollar per jaar bijeen te brengen, maar het totaal blijft onder de 1,3 biljoen dollar die volgens deskundigen en bedreigde landen nodig is.
“Voor onze generatie en voor de eilanden in de Stille Oceaan is de klimaatcrisis een existentiële bedreiging. Het is een kwestie van overleven, en de grootste economieën ter wereld nemen deze crisis niet serieus. We hebben het ICJ nodig om de rechten van mensen aan de frontlinie te beschermen”, vertelde Vishal Prasad, van Pacific Islands Students Fighting Climate Change, aan verslaggevers in een briefing.
Vijftien rechters van over de hele wereld zullen proberen twee vragen te beantwoorden: Wat moeten landen volgens het internationaal recht doen om het klimaat en het milieu te beschermen tegen door de mens veroorzaakte uitstoot van broeikasgassen? En wat zijn de juridische gevolgen voor regeringen waar hun daden, of het uitblijven van actie, het klimaat en het milieu aanzienlijk hebben geschaad?
De tweede vraag verwijst in het bijzonder naar “kleine eilandstaten in ontwikkeling” die waarschijnlijk het zwaarst getroffen zullen worden door de klimaatverandering en naar “leden van “de huidige en toekomstige generaties die getroffen worden door de negatieve gevolgen van de klimaatverandering.”
De rechters werden voorafgaand aan de hoorzittingen zelfs geïnformeerd over de wetenschap achter de stijgende temperaturen op aarde door het klimaatveranderingsorgaan van de VN, het Intergouvernementeel Panel over Klimaatverandering.
De zaak bij het Internationaal Gerechtshof volgt op een aantal uitspraken over de hele wereld waarin regeringen worden opgedragen meer te doen om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen.
In mei zei een VN-tribunaal voor maritiem recht dat koolstofemissies kwalificeren als zeevervuiling en dat landen stappen moeten ondernemen om zich aan te passen aan de nadelige gevolgen ervan en deze te verzachten.
Die uitspraak kwam een maand nadat Europa’s hoogste mensenrechtenhof zei dat landen hun bevolking beter moeten beschermen tegen de gevolgen van klimaatverandering, in een baanbrekend vonnis dat gevolgen zou kunnen hebben voor het hele continent.
Het gastland van het ICJ, Nederland, schreef geschiedenis toen een rechtbank in 2015 oordeelde dat bescherming tegen de potentieel verwoestende gevolgen van klimaatverandering een mensenrecht is en dat de overheid de plicht heeft haar burgers te beschermen. Het vonnis werd in 2019 bekrachtigd door de Hoge Raad.