Het was één enkele foto die de Oscarwinnende filmmaker Steve McQueen op weg zette om ‘Blitz’ te maken. Als Londenaar zijn de Duitse bombardementen op de stad tijdens de Tweede Wereldoorlog nooit zo ver uit zijn gedachten. Herinneringen daaraan zijn overal.
Maar de vonk van inspiratie kwam van een afbeelding van een kleine jongen op een perron met een grote koffer. Verhalen geïnspireerd door de evacuatie zijn niet zeldzaam, maar dit kind was zwart. Wie was hij, vroeg McQueen zich af, en wat was zijn verhaal?
Aanbevolen video’s
De film, vrijdag in de bioscoop en op 22 november te streamen op Apple TV+, vertelt het verhaal van George, een 9-jarig biraciaal kind in Oost-Londen wiens leven met zijn moeder, Rita (Saoirse Ronan), en grootvader op zijn kop wordt gezet door de oorlog. Zoals veel kinderen in die tijd wordt hij voor zijn veiligheid op de trein naar het platteland gezet. Maar hij stapt uit en begint aan een lange, gevaarlijke reis terug naar zijn moeder, waarbij hij allerlei mensen en situaties tegenkomt die een onthullend en emotioneel beeld van dat moment schetsen.
OP ZOEK NAAR GEORGE EN EEN STER VINDEN
Toen McQueen het scenario af had, dacht hij bij zichzelf: “Niet slecht.” Toen begon hij zich zorgen te maken: bestaat George? Is er iemand die deze rol kan spelen? Via een open casting vonden ze Elliott Heffernan, een 9-jarige die net buiten Londen woonde en wiens enige ervaring een toneelstuk op school was. Hij was de geest in ‘Aladdin’.
“Er was een stilte om hem heen, een echte stomme filmster-kwaliteit”, zei McQueen. ‘Je wilde weten wat hij dacht, en je boog je voorover. Dat is de kwaliteit van een filmster: aanwezigheid in zijn afwezigheid.’
Elliott is nu 11. Toen hij werd gecast, had hij nog niet gehoord van de evacuatie en stelde hij zich voor dat een filmset uit “ongeveer 100 mensen” zou bestaan. Maar hij vond al snel zijn houvast en fietste in en uit de kleine vignetten langs de weg van George’s odyssee, met stunts, klappen en zo. Elliott van zijn kant gaf de voorkeur aan dagen met stunts.
“Het is gewoon spannender”, zei Elliott.
Als zijn moeder en co-ster op het scherm nam Ronan, die zich de vreemde ervaring van het kind zijn op een filmset nog goed herinnert, hem onder haar hoede. Nu krijgt hij niet alleen lovende kritieken voor zijn optreden, hij heeft ook al een nieuwe film geboekt (hoewel hij daar nog niet over kan praten). Nog een bonus: hij heeft zijn leraren volledig onder de indruk gebracht met zijn kennis van de Tweede Wereldoorlog.
MAAR KAN ZE ZINGEN?
Ronan vertelde haar agent dat ze een pauze wilde nemen na ‘The Outrun’, met één voorbehoud: Steve McQueen. “Hij zei: ‘nou ja, daarover…’”, lachte Ronan.
“Ik was erg opgewonden bij het idee dat het liefdesverhaal dat in dit soort oorlogsepos zou ontstaan, een kind en zijn moeder zou zijn,” zei Ronan. “Het was een verhaal dat zich afspeelde tijdens de Tweede Wereldoorlog en dat op de grond zou blijven. Het zou zich richten op de gemeenschappen die thuis waren gebleven en de aanhoudende oorlog waarmee ze elke dag werden geconfronteerd als ze buiten hun voordeur stapten.
Maar McQueen had een zanger nodig, en Ronan was een onbekende grootheid. Ze schakelden een vocale coach in om haar te bezoeken op een set waar ze aan het filmen was in Australië.
“Ik zal het nooit vergeten, ik kreeg een telefoontje met de mededeling: ‘Steve, ze kan niet alleen zingen, maar het wordt alleen maar beter'”, zei McQueen. “Ik was erg blij om haar terug te bellen en te zeggen: ‘Je snapt het.'”
Zowel Ronan als Elliott zouden samen met Paul Weller, de Engelse rockster van de Jam and Style Council, zingen in zijn eerste acteerrol als George’s vriendelijke grootvader. Rita krijgt ook een solo-showstopper in het originele nummer ‘Winter Coat’, geschreven door Nicholas Britell en Taura Stinson en geïnspireerd door McQueen’s overleden vader. Ze voert het uit tijdens een live radio-uitzending in de munitiefabriek waar ze werkt.
DE RUGGENGRAAT VAN DE OORLOG
Hieruit blijkt dat de munitiefabriek belangrijk was voor ‘Blitz’. In oorlogsfilms staan vrouwen niet vaak centraal. Als dat zo is, zei McQueen, is het een huilende vrouw of vriendin, iemand die een kopje thee aanbiedt. Hij wist dat dit niet de realiteit was.
“Vrouwen vormden de emotionele en fysieke ruggengraat van de oorlog,” zei hij. “Ze hadden te maken met hun bejaarde ouders. Ze waren bezig met het evacueren van de kinderen. En toen gingen ze naar een munitiefabriek om raketten te maken en naar vliegtuighangars om vliegtuigen te maken.”
HET CONVENTIONELE GEBRUIKEN OM HET ONCONVENTIONELE TE TONEN
Sommige critici noemen ‘Blitz’ McQueens meest conventionele of traditionele film. Dit mist volgens hem het punt.
“Er zijn klassieke stijlfiguren, er is een klassieke situatie. Bij gebrek aan een beter woord: het is tot op zekere hoogte een sprookje van de gebroeders Grimm,’ zei hij. “Maar wat het laat zien is volkomen revolutionair. Het gebruikt het conventionele om het onconventionele te laten zien.”
Dit betekent dat het publiek wordt meegenomen naar plekken waar ze nog nooit zijn geweest: het metrostation Stepney Green, waar inwoners van Oost-Londen schuilden voor de bommen; de munitiefabriek; het sjieke Café de Paris, waar een andere klasse Londenaren geniet van oesters en champagne op de muziek van de huisband die “Oh Johnny” speelt terwijl de bommen vallen; en de buizenschuilplaats waar bij een overstroming 66 mensen omkwamen.
“Blitz” laat het publiek ook kennismaken met mensen van wie ze waarschijnlijk nog nooit hebben gehoord: Mickey Davies (gespeeld door Leigh Gill), een man die bekend staat als “Mickey the Midget” en die de Spitalfields Fruit and Wool Exchange in een schuilplaats veranderde; en Ife (Benjamin Clémentine), een Nigeriaanse luchtaanvalbewaker die een band krijgt met George, die ook werd geïnspireerd door een echt persoon.
Alles in “Blitz” is gebaseerd op historische feiten. En het meeste ervan wordt gezien door de ogen van een zwart kind. George, zei McQueen, is niet Oliver Twist.
“Het is alsof je mij vergelijkt met prins Harry”, zei McQueen. “Echt waar? Maar dat heeft met iets anders te maken. Dat is wat dat ook is. Maar de realiteit is dat ik geïnteresseerd ben in beelden en verhalen die nog niet eerder zijn verteld.”
LONDEN ANDERS ZIEN
Ronan woont niet zo ver van Oost-Londen en wordt dagelijks in banale vorm vaak aan het verleden herinnerd. Het bougiepark waar iedereen zijn honden uitlaat? Dat is er alleen omdat de huizenrijen zijn verwoest, zei ze. Maar net als iedereen kwam ze uit ‘Blitz’ met een nog grotere waardering voor haar geadopteerde gemeenschap en buren, van wie sommigen hun hele leven in hun huis hebben gewoond.
“Er is een echte betrokkenheid bij de plek”, zei ze. “Wetende dat dat in Londen nog steeds in kleine zakken bestaat, betekent dat je er een beetje bent om iemands verhaal te eren.”
Voor McQueen was het een belangrijke ervaring om verhalen te leren kennen en te vertellen die we nog niet hebben gehoord, net zoals hij deed met Solomon Northup in het Oscarwinnende ’12 Years a Slave’.
“De Blitz is iets waar we een groot deel van onze nationale identiteit aan hebben verbonden, weet je, de Blitz-geest en wie we zijn en wat dan ook, ons mooiste uur en al die zaken”, zei hij. “Wat voor mij interessant was, was het verhelderen van degenen die in het gesprek ontbraken. Als ik nu naar Londen kijk, ben ik heel trots. Ik ben erg trots op de bijdragen van al deze mensen en op de film: dat we mensen zichzelf lieten zien.”
GAAN VOOR HET HART
McQueen ligt niet wakker van de grote decorstukken: de overstroming, de brand, de verwoesting van Café de Paris. Maar hij maakt zich wel zorgen over de emotie ervan.
“Cinema gaat over het hart”, zei hij. “Wat mij slapeloze nachten bezorgde, was het creëren van de liefde en dat de mensen het voelden en dat het voelbaar was in de familie… Deze film gaat uiteindelijk over liefde. LIEFDE.”
Het filmfestivalpubliek reageert zoals hij had gehoopt. Binnenkort krijgen alle anderen de kans om met George op deze reis te gaan.
“Het krijgt een zeer diepgewortelde reactie van mensen”, zei McQueen. “Ik denk dat er in Londen en New York geen sprake was van droge ogen in huis. Dat is wat cinema kan doen en dat is wat ik wilde. Het gaat net zo goed om het publiek: je kunt jezelf door de ogen van een kind zien.”