NEW YORK – Joachim Trier, Stellan Skarsgård en Renate Reinsve zijn bijeengekomen in een backstageruimte in de Alice Tully Hall in Lincoln Center. Een scherm aan de muur toont de menigte binnen, terwijl ze gefascineerd naar hun film ‘Sentimental Value’ kijken. Ze hebben allemaal bewust met hun gezicht van de film afgewend gezeten.
Maar als er één moment uit de film is waarvoor ze soms binnensluipen, dan is het wel de slotscène. Op festivals betreden ze soms het podium voor een Q&A met nog tranen in de ogen.
Aanbevolen video’s
“Het einde ontroert mij altijd”, zegt Skarsgård. “Op papier maakte het me echt bang. Het had een sentimentele hel kunnen zijn, en niet ‘Sentimentele Waarde’. Wat voor mij belangrijk was, was dat er niets werd opgelost. Ik haat het woord afsluiting. Er is geen afsluiting in het leven. Maar er is nog iets mooiers.”
‘Sentimental Value’, geschreven en geregisseerd door Trier, bouwt zijn emotionele kracht op subtiele wijze op via scènes die, zoals veel van de filmografie van de veelgeprezen Deens-Noorse filmmaker, kloppen met het ritme van het leven. Tegen de tijd dat de film zijn hoogtepunt bereikt, is een simpele uitwisseling van blikken voldoende om je tot in je kern te laten roeren.
Dat effect is niet nieuw voor fans van Trier’s eerdere films, zoals ‘Oslo, 31 augustus’ of zijn vorige, ‘The Worst Person in the World’, waarin Reinsve de hoofdrol speelde. Maar ‘Sentimental Value’, dat Neon vrijdag in de bioscoop opent, is een uniek persoonlijk statement voor Trier dat ook – omdat het zoveel gaat over de vermenging van leven en kunst, en hoe de een de ander verrijkt – diep resoneert met zijn twee sterren.
Skarsgård speelt de vereerde filmmaker Gustav Borg, die al lang vervreemd is van zijn familie. Maar na de dood van zijn ex-vrouw komt Borg terug in het leven van zijn dochters Nora (Reinsve) en Agnes (Inga Ibsdotter Lilleaas). Net als haar vader is Nora stoer en koppig, en haar uitlaatklep zit in presteren. Gustav wil dat zij de hoofdrol speelt in zijn nieuwe en zeer autobiografische film, een project dat ook de aandacht trekt van een Amerikaans sterretje (Elle Fanning).
Zowel Reinsve als Skarsgård hebben directe overeenkomsten met hun karakter. Reinsve, 37, beleefde een doorbraak in ‘The Worst Person in the World’. Skarsgård, 74, is vader van acht kinderen, waaronder veel acteurs. Maar ‘Sentimental Value’, de Grand Prix-winnaar op het filmfestival van Cannes, heeft een diepere weerklank voor hen, en voor Trier. In een gesprek dat, net als in een van Triers films, bestond uit omhelzingen en tranen en de bevrediging van het gevoel gezien te worden, dachten de drie na over het maken van een film die balanceert tussen leven en fictie.
REINSVE: Voor mij was het zenuwslopend omdat hij mij zo goed kent. Ik wist niet wat hij zou vinden. Hij is erg slim en erg wijs, dus wat hij ontdekt is waarschijnlijk de waarheid.
TRIER: Het onthullen van iets in de kunst is wat ons interesseert. Je zou dus kunnen denken dat ik maar al te goed weet wat ik moet doen, maar het is een compliment voor deze acteurs dat ze in een positie van controle en vakmanschap kunnen komen en zich toch (lacht) op ongebruikelijke manieren voor de camera kunnen losmaken. Dat wil je. Je verlangt ernaar. Was je bang dat ik iets zou onthullen wat je niet wilt laten zien?
REINSVE: Ja.
TRIER: Maar je bent zo dapper.
REINSVE: Maar ik werd dapper tegen jou. In het theater heb ik aan veel personages gewerkt die je bouwt en construeert. Je maakt het groot voor het publiek. Door Julie te spelen in ‘The Worst Person in the World’, moedigde je me aan om dat los te laten. Ik herinner me een van onze eerste gesprekken, ik maakte me zorgen omdat ik niet wist hoe ik haar moest bouwen. En je zei: “Maar moet dat? Kun je het niet gewoon in jezelf vinden?” Voor mij was dat zo beangstigend.
SKARSGARD: In zekere zin is het vleiend, maar je weet niet zeker of het vleiend is. Het personage op het papier was niet echt wat hij in de film is. Ik herinner me dat ik tegen je zei: ‘Kun je de problemen met je vader niet overwinnen?’
TRIER: En ik zei: (stem piept opzettelijk) “Ik ben er overheen!”
SKARSGARD: De harde randen van het personage waren heel duidelijk in het script, maar het medeleven was dat niet.
TRIER: Toen u erbij kwam, loste dat het op. Ik bedoel, karakter is iets dat met acteurs gebeurt.
SKARSGARD: Oh, dat is het beste.
TRIER: Wij houden van die scène.
REINSVE: Voordat ik met Joachim werkte, speelde ik veel personages die hun emoties echt binnen hielden en niet in staat waren ze naar buiten te laten. Joachim bouwde dat vertrouwen op door de manier waarop hij werkte en hoe hij mensen ziet. Het was veilig om daar iets los te laten. Hij zit naast de camera en fluistert. Hij kan het instinct van de acteur aanboren. Ik ben een persoon of een acteur die veel weerstand kent, wat goed is voor de dynamiek in een personage. Maar het kan je ook belemmeren om iets los te laten wat je nodig hebt. Joachim zit daar en weet wat de acteur wil doen en hij zegt: “Laat het jezelf doen.” Het voelt alsof we het samen doen.
SKARSGARD: Ik heb acteren altijd gezien als een manier om te kunnen doen wat je in je privéleven niet kunt doen. Ik ben in zekere zin behoorlijk gereserveerd. Ik ben!
REINSVE: Niet bij ons.
TRIER: Dat hoor ik u zeggen!
SKARSGARD: Maar het is fantastisch om deze kunst te hebben waarin je ook alles kunt testen. Kan ik dat voelen? Wauw! Ja! Het is als een kind dat in een zandbak speelt. Het is hetzelfde mechanisme. Ze spelen vanaf dag één andere mensen. Misschien is het evolutionair: het nabootsen van de volwassenen om te overleven.
REINSVE: We zijn nog steeds kinderen die de volwassenen nabootsen.
TRIER: Het is grappig omdat veel mensen moeite hebben met het maken van kunst van een persoonlijke aard. Ze zingen in een band een vreemd, sensueel liefdesliedje en zijn bang dat hun ouders het zullen horen. Of je schrijft een boek dat grensoverschrijdend is. Ik ben het tegenovergestelde. Ik ben er best trots op dat ik persoonlijke films heb gemaakt, omdat mijn kinderen ze zullen zien. Misschien zien ze ze en denken ze dat ze dom zijn, of zijn mijn meningen raar. Dat is oké, maar zij waren mij. Ik denk dat deze film voortkwam uit een klimaat in mijn leven waarin ik over deze dingen nadacht.
TRIER: Toen wist ik dat ik de film had die ik wilde maken, toen ik het idee had om te eindigen. We waren er allemaal zenuwachtig over. De laatste dag van de shoot. Ik ben zo trots op jullie twee. Mijn droom werd werkelijkheid.
SKARSGARD: Ik ben blij dat je zegt dat ik een ritme heb, omdat ik echt om ritme geef. Scènes zijn voor mij als muziekstukken. Hij schreef dit voor mij en de (krachtterm) en hij heeft gezien waar ik naar verlangde: het acteren tussen de regels. (Skarsgård begint in tranen uit te barsten.) Ik word emotioneel.
TRIER: Ik denk dat je ongelooflijk slim bent met het schrijven van scenario’s, zo erg zelfs dat ik zenuwachtig werd toen ik naar binnen ging. Je bent erg bot op een heel warme manier. Je zegt “(Expletive) this” of “Je hebt dit niet nodig.”
SKARSGARD: Het is toegestaan om een film te maken die niet in het hoofd van een regisseur is geschreven. Hij onderzoekt het. Er is niets zoals dit. (Opnieuw wordt Skarsgård emotioneel voordat hij zijn hoofd schudt.) Genoeg!
REINSVE: Dit is het. Ik voel dat dit moment het is. Het brengt iets naar de oppervlakte waar we naar verlangen. De menselijke geest moet een verhaal creëren en de dingen zwart of wit maken om zichzelf te beschermen. Dat is een probleem in de wereld, omdat ze zo gepolariseerd is. De wijsheid is veilig genoeg zijn om een ruimte te creëren waarin alles kan gebeuren en de nuances tussen mensen kunnen worden gezien. Er zijn geen sets zoals de sets van Joachim. Het is een proces – wat is het? Kunst creëert leven, imiteert…
SKARSGARD: Je doet het nooit goed.
REINSVE: Ik begrijp het nooit goed. Maar het kan beide kanten op! Hier imiteert de kunst het leven, het leven imiteert de kunst. Het is beide kanten op.