LONDEN – Maggie Smith, de meesterlijke, scènestelende acteur die een Oscar won voor de film “The Prime of Miss Jean Brodie” uit 1969 en nieuwe fans kreeg in de 21e eeuw als de weduwe Gravin van Grantham in “Downton Abbey” en professor Minerva McGonagall in de Harry Potter-films, overleed vrijdag. Ze was 89.
De zonen van Smith, Chris Larkin en Toby Stephens, zeiden in een verklaring dat Smith begin vrijdag stierf in een ziekenhuis in Londen.
Aanbevolen video’s
“Ze laat twee zonen en vijf liefhebbende kleinkinderen achter die er kapot van zijn door het verlies van hun bijzondere moeder en grootmoeder”, zeiden ze in een verklaring uitgegeven door publicist Clair Dobbs.
Smith werd vaak beoordeeld als de meest vooraanstaande Britse vrouwelijke artiest van een generatie waartoe ook Vanessa Redgrave en Judi Dench behoorden, met twee Oscars, een reeks Academy Award-nominaties en een plank vol acteertrofeeën.
Ze maakte haar filmdebuut in de jaren vijftig, won Oscars voor haar werk in de jaren zestig en zeventig en had gedenkwaardige rollen in elk volgend decennium, waaronder een oudere Wendy in Peter Pan-verhaal ‘Hook’ (1991) en een moeder-overste van een klooster in Whoopi. Goldbergs komedie “Sister Act” (1992).
Ze was een indrukwekkende toneelacteur en speelde de tragedie van Shakespeare – de bewerking ‘Othello’ uit 1965 – en vertolkte op Shakespeare geïnspireerde animatie in ‘Gnomeo & Juliet’ (2011).
Zelfs in haar latere jaren bleef ze een veelgevraagd persoon, ondanks haar klaagzang dat ‘als je in het oma-tijdperk komt, je geluk hebt dat je iets krijgt.’
Smith vatte haar latere rollen droogjes samen als ‘een galerij van grotesken’, waaronder professor Anderling. Op de vraag waarom ze de rol op zich nam, grapte ze: “Harry Potter is mijn pensioen.”
Richard Eyre, die Smith regisseerde in een televisieproductie van ‘Suddenly, Last Summer’, zei dat ze ‘intellectueel gezien de slimste actrice was met wie ik ooit heb gewerkt. Je moet heel, heel vroeg in de ochtend opstaan om Maggie Smith te slim af te zijn.
‘Jean Brodie’, waarin ze een gevaarlijk charismatische onderwijzeres uit Edinburgh speelde, leverde haar de Academy Award voor beste actrice op, en ook de British Academy Film Award (BAFTA).
Smith voegde een Oscar toe aan een bijrol voor ‘California Suite’ in 1978, Golden Globes voor ‘California Suite’ en ‘A Room with a View’, en BAFTA’s voor hoofdrolspeelster in ‘A Private Function’ uit 1984, ‘A Room with a View’. ‘ in 1986 en ‘De eenzame passie van Judith Hearne’ in 1988.
Ze ontving ook Academy Award-nominaties als bijrol in ‘Othello’, ‘Travels with My Aunt’, ‘A Room with a View’ en ‘Gosford Park’, en een BAFTA-prijs voor bijrol in ‘Tea with Mussolini’. Op het podium won ze in 1990 een Tony voor ‘Lettice and Lovage’.
Vanaf 2010 was ze de zuurtong Violet Crawley, gravin-weduwe van Grantham, in het populaire tv-periodedrama ‘Downton Abbey’, een rol die haar legioenen fans, drie Emmy Awards, een Golden Globe en tal van andere nominaties opleverde. .
“Pas toen ‘Downton Abbey’ bekend werd, of ik op straat stopte en om een van die vreselijke foto’s vroeg”, zei ze.
Ze bleef acteren tot ver in de tachtig, in films als de spin-off op het grote scherm van “Downton Abbey” in 2019, het vervolg uit 2022 “Downton Abbey: A New Era” en de release uit 2023 “The Miracle Club”.
Smith had de reputatie lastig te zijn en anderen soms in de schaduw te stellen.
Richard Burton merkte op dat Smith niet zomaar een scène in “The VIPs” met hem had overgenomen: “Ze pleegt grote diefstal.” Regisseur Peter Hall ontdekte echter dat Smith “niet heel moeilijk was, tenzij ze zich tussen de idioten bevindt. Ze is erg streng voor zichzelf, en ik denk niet dat ze enige reden ziet waarom ze niet ook streng zou zijn voor andere mensen.’
Smith gaf toe dat ze soms ongeduldig kon zijn.
“Het is waar dat ik geen dwazen tolereer, maar zij tolereren mij ook niet, dus ik ben stekelig”, zei Smith. “Misschien ben ik daarom best goed in het spelen van stekelige oudere dames.”
Criticus Frank Rich prees Smith in een recensie van Lettice and Lovage in de New York Times als ‘de gestileerde classicus die een regel cursief kan zetten die zo prozaïsch is als ‘Heb je geen marmelade?’ totdat het klinkt als een vers geslagen epigram van Coward of Wilde.
Smith maakte op beroemde wijze grappen over een prozaïsche zin – “This schelvis is walgelijk” – in een heropleving uit 1964 van Noel Coward’s “Hay Fever.”
Ze herhaalde het geschenk voor oneliners in ‘Downton Abbey’, toen de traditiegebonden Violet vernietigend vroeg: ‘Wat is een weekend?’
Koning Charles III en zijn vrouw koningin Camilla brachten hulde aan Smith, die in 1990 door wijlen koningin Elizabeth II werd benoemd tot Dame Commander van het Britse Rijk, het equivalent van een ridder.
“Nu het doek valt voor een nationale schat, herdenken we samen met iedereen over de hele wereld met de diepste bewondering en genegenheid haar vele geweldige optredens, en haar warmte en humor die zowel buiten als op het podium scheen”, zeiden ze in een verklaring.
Collega-acteurs brachten vrijdag een eerbetoon aan haar. Hugh Bonneville, die de zoon van Smiths personage speelde in ‘Downton Abbey’, zei: ‘Iedereen die ooit een scène met Maggie heeft gedeeld, zal getuigen van haar scherpe ogen, scherpe humor en formidabele talent.’
“Ze was een echte legende van haar generatie en zal gelukkig voortleven in zoveel prachtige filmoptredens”, zei hij in een verklaring.
Rob Lowe, die samen met haar speelde in ‘Suddenly, Last Summer’, zei dat de ervaring ‘onvergetelijk was… het delen van een two-shot was alsof je gepaard was met een leeuw.’
‘Ze kon iedereen levend opeten, en dat deed ze vaak ook. Maar grappig en goed gezelschap. En onderging geen dwazen. We zullen nooit meer een ander zien. God snelheid, mevrouw Smith! Lowe schreef op X.
Premier Keir Starmer noemde Smith “een echte nationale schat wiens werk nog generaties lang zal worden gekoesterd.”
Margaret Natalie Smith werd op 28 december 1934 geboren in Ilford, aan de oostelijke rand van Londen. Ze vatte haar leven kort samen: “De een ging naar school, de ander wilde acteren, de ander begon met acteren, de ander acteert nog steeds.”
Haar vader kreeg in 1939 een oorlogsdienst in Oxford, waar haar theaterstudie aan de Oxford Playhouse School leidde tot een drukke stage.
‘Ik heb zoveel dingen gedaan, weet je, langs de universiteiten daar. … Als je slim genoeg was en ik veronderstel dat je snel genoeg was, zou je bijna wekelijks rep kunnen doen, omdat alle hogescholen op verschillende tijdstippen verschillende producties deden, ‘zei ze in een BBC-interview.
Ze nam Maggie als artiestennaam omdat een andere Margaret Smith actief was in het theater.
Laurence Olivier ontdekte haar talent, nodigde haar uit om deel uit te maken van zijn oorspronkelijke National Theatre-gezelschap en castte haar als zijn co-ster in een verfilming van ‘Othello’ uit 1965.
Smith zei dat twee regisseurs, Ingmar Bergman en William Gaskill, beiden in National Theatre-producties, belangrijke invloeden waren.
Alan Bennett, die zich voorbereidde op het filmen van de monoloog ‘A Bed Among the Lentils’, zei dat hij op zijn hoede was voor de reputatie van Smith dat hij zich verveelde. Zoals acteur Jeremy Brett het verwoordde: “Ze begint goddelijk en gaat dan weg, als een kaas.”
“Dus het feit dat we nog maar net genoeg tijd hadden om het te doen, was een absolute zegen, omdat ze er zo nieuw in was en er zo in geïnteresseerd was,” zei Bennett. Hij schreef ook een hoofdrol voor Smith in ‘The Lady in the Van’, als Miss Shepherd, een geduchte vrouw die jarenlang in haar auto op de oprit van Bennett in Londen woonde.
Hoe extravagant ze ook was op het podium of voor de camera’s, Smith stond erom bekend dat ze intens privé was.
“Ze wilde nooit over acteren praten. Acteren was iets waar ze doodsbang voor was om over te praten, want als ze dat deed, zou het verdwijnen’, zei Simon Callow, die met haar optrad in ‘A Room with a View’.
Smith trouwde in 1967 met collega-acteur Robert Stephens. Ze kregen twee zonen, Christopher en Toby – die beiden opgroeiden tot acteurs – en scheidden in 1975. In hetzelfde jaar trouwde ze met de schrijver Beverley Cross, die in 1998 stierf.