BRUSSEL – Paus Franciscus sloot zondag een onrustig bezoek aan België af met een mis om een 17e-eeuwse mysticus zalig te verklaren, nadat hij de hoop van een van Europa’s meest legendarische katholieke universiteiten de grond in had geboord door zijn traditionele opvattingen over vrouwen en abortus te verdubbelen.
Franciscus vierde een mis onder een spectaculaire zon in het Brusselse sportstadion voordat hij terugkeerde naar Rome. Het stadion is vernoemd naar koning Boudewijn, die Franciscus had geprezen omdat hij in 1990 een dag afstand had gedaan van de troon in plaats van zijn instemming te geven aan een door het parlement goedgekeurd wetsvoorstel dat abortus legaliseerde.
Aanbevolen video’s
Het ongeplande bezoek van Franciscus om te bidden bij het graf van de koning en de verklaring dat de wetgeving ‘moorddadig’ was, waren enkele van de vele gebaren in dit eens zo trouwe katholieke land die de geseculariseerde jongeren van streek maakten, van wie velen zich van het geloof hebben afgekeerd.
Niettemin was het stadion – dat een capaciteit had van 37.000 personen voor de mis – bijna vol voor de mis van Franciscus. De menigte brulde toen Franciscus in zijn pausmobiel arriveerde en stopte om baby’s te kussen die aan hem werden doorgegeven.
De zondagsmis was bedoeld ter zaligverklaring van de Spaanse non Ana de Jesus, die op haar tiende een gelofte van kuisheid aflegde, het jaar daarop tot het religieuze leven toetrad en de heilige Teresa van Avila hielp bij de hervorming van de religieuze orde van de Karmelieten. Het Vaticaan houdt haar voor als een voorbeeld van iemand die een tijd van schandaal heeft meegemaakt en mensen heeft teruggebracht tot het geloof.
Het bezoek van Franciscus aan België zou altijd moeilijk blijven, gezien de ellendige erfenis van seksueel misbruik door geestelijken en de algemene seculariseringstrends die de majestueuze kathedralen en kerken leeg hebben gemaakt.
Maar het is onduidelijk of hij of zijn entourage zulke scherpe publieke uitingen van verontwaardiging van de koning over het misbruikschandaal of de scherpe roep om hervormingen van de Belgische intellectuele elite verwachtten.
De belangrijkste reden voor de reis was het vieren van de 600ste verjaardag van de Katholieke Universiteit Leuven, de oudste katholieke universiteit ter wereld en lange tijd het academisch leengoed van het Vaticaan in België.
Maar de rector van de Nederlandse campus vertelde Franciscus dat het misbruikschandaal de morele autoriteit van de kerk zo had geschaad dat deze het beste zou kunnen hervormen als ze de geloofwaardigheid en relevantie wil herwinnen. Rector Luc Sels suggereerde dat het openstellen van een grotere rol voor vrouwen – inclusief het priesterschap – en het verwelkomen van LGBTQ+-katholieken een goed beginpunt zou zijn.
Franciscus hoorde een soortgelijke oproep vanaf de Franstalige campus, waar studenten een lezing hielden van een gearticuleerde kritiek op Franciscus’ historische milieu-encycliek ‘Praised Be’, waarin ze opriepen tot een ‘paradigmaverschuiving’ in de manier waarop de kerk naar vrouwen kijkt.
Zij merkten op dat de encycliek vrouwen vrijwel negeert, geen vrouwelijke theologen citeert en bijdraagt aan hun ‘onzichtbaarheid’ in kerk en samenleving. Vrouwen klagen al lang dat ze een tweederangsstatus in de kerk hebben, uitgesloten van het priesterschap en van machtsposities, ondanks het feit dat ze het leeuwendeel van het werk doen: het opleiden van jongeren, de zorg voor de zieken en het doorgeven van het geloof.
Francis, een 87-jarige Argentijnse jezuïet, zei dat hij het leuk vond wat ze zeiden. Maar hij herhaalde zijn veelvuldige refrein dat vrouwen de ‘vruchtbare’ verzorgers zijn die mannen aanvullen, en dat hoe dan ook ‘de kerk vrouw is’.
Zijn woorden lokten een opmerkelijke berisping uit van de katholieke universiteit die hem uitnodigde. Zodra hij klaar was met spreken, bracht Leuven een verklaring uit waarin hij zijn “onbegrip en afkeuring” uitte over zijn opvattingen over vrouwen, die volgens hen “deterministisch en beperkend” waren.
“We kunnen het niet met zekerheid eens worden over zijn standpunt”, zegt rector Françoise Smets. “We strijden tegen discriminatie van vrouwen en we willen graag dat vrouwen een andere rol krijgen in de samenleving en ook in de kerk.”
Valentine Hendrix, een 22-jarige masterstudent internationale betrekkingen in Leuven, vertelde verslaggevers dat studenten hadden gehoopt dat Franciscus positief op hun oproep zou reageren. Terwijl anderen applaudisseerden aan het einde van de opmerkingen van Franciscus, weigerde zij en zei dat zijn opmerkingen over abortus en de rol van vrouwen betekenden dat hij “een toegewijde dialoog had opgegeven.”
“We hadden verwachtingen, ook al zagen we dat hij ons binnen een paar uur teleurstelde”, zei ze.
Franciscus heeft tijdens zijn elfjarige pontificaat verschillende hervormingen doorgevoerd, waardoor vrouwen als acolieten konden dienen, hen stemrecht gaf in zijn periodieke synodes of bijeenkomsten, en verschillende vrouwen op hoge posities in het Vaticaan benoemde. Hij heeft gezegd dat vrouwen een grotere besluitvormingsrol in de kerk moeten hebben.
Maar hij heeft de wijding van vrouwen tot priester uitgesloten en heeft tot nu toe geweigerd toe te geven aan de eis om vrouwen toe te staan als diaken te dienen, die veel van dezelfde taken uitvoert als priesters. Hij heeft de vrouwenkwestie van tafel gehaald voor debat tijdens de komende drie weken durende synode van het Vaticaan, omdat het te netelig is om in zo’n korte tijd te kunnen behandelen. Hij heeft het aan theologen en canonisten voorgelegd om er volgend jaar op te kauwen.
Franciscus besprak de kwestie tijdens zijn ontmoeting met Belgische geestelijken en nonnen, waarin hij erkende dat zoveel Belgen van de kerk waren afgevallen. Het hervormingsproces, zei hij, moet een terugkeer naar het Evangelie inhouden.
“Het gaat niet om het prioriteren van ‘modieuze’ hervormingen, maar om de vraag: ‘Hoe kunnen we het Evangelie brengen naar een samenleving die niet langer luistert of afstand heeft genomen van het geloof?’ Laten we ons allemaal deze vraag stellen”, zei hij.