KAMITUGA – Het is vier maanden geleden dat Sifa Kunguja herstelde van mpox, maar als sekswerker, zegt ze, heeft ze nog steeds moeite om klanten terug te winnen, waarbij angst en stigma mensen wegjagen die hebben gehoord dat ze het virus heeft.
“Het is riskant werk”, zei Kunguja, 40, vanuit haar kleine huis in Oost-Congo. “Maar als ik niet werk, heb ik geen geld voor mijn kinderen.”
Aanbevolen video’s
Sekswerkers behoren tot degenen die het zwaarst getroffen zijn door de mpox-uitbraak in Kamituga, waar naar schatting zo’n 40.000 van hen wonen – veel alleenstaande moeders worden door armoede naar dit mineraalrijke commerciële centrum gedreven, waar goudzoekers de meerderheid van de klantenkring vormen. Artsen schatten dat 80% van de gevallen hier seksueel is opgelopen, hoewel het virus zich ook via andere vormen van huid-op-huidcontact verspreidt.
Sekswerkers zeggen dat de situatie hun gezondheid en levensonderhoud bedreigt. Gezondheidsfunctionarissen waarschuwen dat er meer moet worden gedaan om de verspreiding tegen te gaan – met de nadruk op sekswerkers – anders zal mpox dieper door Oost-Congo en de regio kruipen.
Mpox veroorzaakt meestal milde symptomen zoals koorts en pijn in het lichaam, maar bij ernstige gevallen kunnen prominente, pijnlijke blaren op het gezicht, de handen, de borst en de geslachtsorganen optreden.
Kunguja en andere sekswerkers houden vol dat ze, ondanks het risico op herinfectie of verspreiding van het virus, geen andere keuze hebben dan te blijven werken. Sekswerk is niet illegaal in Congo, hoewel aanverwante activiteiten zoals uitlokking dat wel zijn. Rechtengroepen zeggen dat mogelijke juridische consequenties en de angst voor vergelding – sekswerkers zijn het slachtoffer van veel geweld, waaronder verkrachting en misbruik – vrouwen ervan weerhouden medische hulp te zoeken. Dat kan volgens deskundigen vooral schadelijk zijn tijdens een noodsituatie op het gebied van de volksgezondheid.
Gezondheidsfunctionarissen in Kamituga pleiten ervoor dat de regering nachtclubs en mijnen sluit en sekswerkers compenseert voor verloren omzet.
Niet iedereen is het daarmee eens. Lokale functionarissen zeggen dat ze niet over de middelen beschikken om meer te doen dan voor de zieken te zorgen, en benadrukken dat het de verantwoordelijkheid van sekswerkers is om zichzelf te beschermen.
Sekswerk is een groot onderdeel van de economie
Mijnwerkers stromen met tienduizenden naar Kamituga. De economie concentreert zich op de mijnen: kopers staan langs de straten, handelaars reizen om goud te verkopen, kleine bedrijven en individuen zorgen voor voedsel en onderdak, en de seksindustrie bloeit.
Volgens de in Kenia gevestigde African Sex Workers Alliance, die bestaat uit door sekswerkers geleide groepen, is de industrie goed georganiseerd. De alliantie schat dat 13% van de 300.000 inwoners van Kamituga sekswerkers zijn.
De stad heeft 18 sekswerkerscomités, aldus de alliantie, met een leiding die probeert samen te werken met overheidsfunctionarissen, collega’s te beschermen en te steunen, en op te komen voor hun rechten.
Maar sekswerk in Congo is gevaarlijk. Vrouwen worden geconfronteerd met systematisch geweld dat door de samenleving wordt getolereerd, volgens een rapport van UMANDE, een lokale groep voor de rechten van sekswerkers.
Veel vrouwen worden gedwongen de industrie in te gaan vanwege armoede of omdat ze, net als Kunguja, alleenstaande ouders zijn en hun gezin moeten onderhouden.
Het krijgen van mpox kan ervoor zorgen dat sekswerkers failliet gaan
Degenen die herstellen worden gestigmatiseerd, zeiden ze. Kamituga is een kleine plaats, waar bijna iedereen elkaar kent. Buren fluisteren en vertellen cliënten wanneer iemand ziek is – mensen praten en wijzen.
Sinds ze in mei mpox kreeg, zei Kunguja dat ze van ongeveer twintig klanten per dag naar vijf is gegaan. Toen ze ziek was, waren de laesies op haar geslachtsdelen zo pijnlijk dat ze nauwelijks kon lopen, voorovergebogen en wiebelend om zich te verplaatsen. Haar 9-jarige zoon heeft het van haar overgenomen, zei ze – hij is uit het ziekenhuis maar heeft nog steeds laesies.
Ze ondersteunt haar elf kinderen al bijna tien jaar via sekswerk, maar zegt dat ze het zich nu niet kan veroorloven om ze naar school te sturen. Ter compensatie verkoopt ze overdag alcohol, maar dat is niet genoeg.
Ze zei dat ze wil dat de overheid haar inkomen subsidieert, zodat ze zichzelf of anderen niet in gevaar hoeft te brengen.
Experts zeggen dat informatie en bewustzijn cruciaal zijn
Ziekte-experts zeggen dat een gebrek aan vaccins en informatie de verspreiding moeilijk maakt.
Er zijn ongeveer 250.000 vaccins in Congo aangekomen, maar het is onduidelijk wanneer deze in Kamituga zullen aankomen. Sekswerkers en mijnwerkers behoren tot degenen die hen als eerste zullen ontvangen.
Gemeenschapsleiders en hulpgroepen proberen sekswerkers te leren zichzelf en hun cliënten te beschermen via bewustmakingssessies waarin ze tekenen en symptomen bespreken. Ze dringen ook aan op condoomgebruik, dat volgens hen niet wijdverspreid genoeg is in de branche.
Het algemene ziekenhuis van Kamituga geeft ze elke paar maanden dozen met ongeveer 140 condooms. Sommige sekswerkers zien tot wel zestig klanten per dag – voor minder dan één dollar per persoon. De condooms zijn op en de arbeiders zeggen dat ze zich niet meer kunnen veroorloven.
Dr. Guy Mukari, een epidemioloog die samenwerkt met het Nationaal Instituut voor Biomedisch Onderzoek in Congo, merkte op dat de variant die in Kamituga hoogtij viert gevoeliger lijkt voor overdracht via seks, wat voor een dubbele klap zorgt voor de seksindustrie.
Zelfs gezondheidsexperts geven toe dat het gebrek aan informatie over het virus onduidelijk maakt hoe effectief condooms zijn. Laesies worden meestal aangetroffen rond de basis van de penis, een gebied dat condooms niet bedekken, merken ze op.
Sommige vrouwen nemen hun toevlucht tot dunne plastic zakjes als ze geen condooms kunnen vinden, zegt sekswerker Irene Mabwidi. Als leider van haar lokale seksindustriegroep zegt ze dat ze vrouwen probeert te adviseren over andere beschermingsmaatregelen, zoals het inspecteren van de lichamen van klanten op laesies, hoewel dat verre van waterdicht is.
Erin Kilbride van Human Rights Watch zei dat het van cruciaal belang is dat sekswerkers aanwezig zijn wanneer de overheid outreachprogramma’s ontwerpt.
“De overheid moet proactief contact opnemen met sekswerkersorganisaties, op lokaal en nationaal niveau, die experts zijn in wat hun gemeenschap nodig heeft”, aldus Kilbride.
In mijnen ontbreken ook veiligheidsmaatregelen
Gezondheidsexperts zeggen dat mijnwerkers ook de sleutel zijn tot het indammen van het virus. Hoewel mpox voornamelijk wordt verspreid door nauw contact, kan het zich volgens de Wereldgezondheidsorganisatie ook af en toe vanuit de omgeving verspreiden via voorwerpen of oppervlakken die door een geïnfecteerde persoon zijn aangeraakt.
Daar is men zich weinig van bewust in mijnen, waar de omstandigheden vaak onhygiënisch zijn. Mijnen hebben weinig of geen handwasstations, en soms douchen mijnwerkers dagenlang niet. Geïnfecteerde mijnwerkers kunnen in mijnen urineren of openlijk poepen en waterbronnen besmetten, zeggen gezondheidsfunctionarissen.
Bulambo zei dat hij in het verleden af en toe voor seks betaalde, maar daarmee stopte, hoewel hij beseft dat hij de uitzondering is.
‘Mensen zijn niet bang,’ zei hij botweg. ‘Ik begrijp het niet.’