‘We waren vervangbaar’: Downwinders van ’s werelds eerste atoomproef zijn op missie om hun verhaal te vertellen

Jan De Vries

LOS ALAMOS, NM – Het was de zomer van 1945 toen de Verenigde Staten atoombommen op Japan gooiden, waarbij duizenden mensen omkwamen toen golven van vernietigende energie twee steden wegvaagden. Het was een beslissende zet die hielp om een ​​einde te maken aan de Tweede Wereldoorlog, maar overlevenden en de generaties die volgden, moesten worstelen met ziektes door blootstelling aan straling.

De Amerikaanse president Harry Truman noemde het destijds “de grootste wetenschappelijke gok in de geschiedenis” en zei dat de regen van verwoesting uit de lucht een nieuw concept van kracht en macht zou inluiden. Wat hij niet vermeldde, was dat de federale overheid deze nieuwe kracht al op Amerikaanse bodem had getest.

Aanbevolen video’s



Slechts enkele weken eerder in het zuiden van New Mexico barstte de vroege ochtendhemel los met een ongelooflijke lichtflits. Ramen rammelden honderden kilometers verderop en een spoor van fallout strekte zich uit tot aan de oostkust.

Dagenlang regende het as van de Trinity Test. Kinderen speelden erin, denkend dat het sneeuw was. Het bedekte verse was die buiten hing te drogen. Het besmette gewassen, schroeide vee en vond zijn weg naar waterreservoirs die voor drinkwater werden gebruikt.

Het verhaal van de downwinders van New Mexico — de overlevenden van ’s werelds eerste atoomexplosie en degenen die hielpen met het delven van het uranium dat nodig was voor het arsenaal van het land — is weinig bekend. Maar dat verandert nu de documentaire “First We Bombed New Mexico” prijzen wint op filmfestivals in de Verenigde Staten.

Het wordt nu vertoond in de noordelijke New Mexico-gemeenschap Los Alamos als onderdeel van het Oppenheimer Film Festival. Het is een zeldzame kans voor de ooit geheime stad die al lang de wetenschappelijke ontdekkingen van J. Robert Oppenheimer — de vader van de atoombom — viert om een ​​ander pijnlijker stuk van de nucleaire erfenis van het land te overdenken.

De film, geregisseerd en geproduceerd door Lois Lipman, belicht de ontheemding van Spaanstalige veehoudersfamilies toen het Manhattan Project begin jaren 40 het Pajarito Plateau overnam, de levens die voorgoed veranderden in het Tularosa Basin waar de bom tot ontploffing werd gebracht en de Indiaanse mijnwerkers die nooit werden gewaarschuwd over de gezondheidsrisico’s van het werken in de uraniumindustrie.

Hun hartverscheurende verhalen, verweven met de getuigenissen van professoren en artsen, zorgden voor tranen in Los Alamos, net als in Austin (Texas), Annapolis (Maryland) en elke andere stad waar de film is vertoond.

Andi Kron, die al jarenlang in Los Alamos woont, was onder de indruk van de cinematografie, maar ook geschokt toen ze er meer over te weten kwam.

“Gewoonweg ongelooflijk”, zei ze, opmerkend dat zelfs mensen die tientallen jaren later betrokken zijn geweest bij het bestuderen van verschillende aspecten van de Trinity Test zich nog steeds niet bewust zijn van de benarde situatie van de downwinders.

Lipman en anderen hopen de documentaire breder te verspreiden als onderdeel van een bewustwordingscampagne, terwijl inwoners van de regio aandringen op hernieuwde goedkeuring van de federale Radiation Exposure Compensation Act en deze uit te breiden, zodat meer mensen worden opgenomen die zijn blootgesteld aan kernwapenwerkzaamheden die door de federale overheid worden uitgevoerd.

De afgelopen 10 jaar heeft Lipman Tina Cordova, medeoprichter van het Tularosa Basin Downwinders Consortium, gevolgd toen zij voor het Congres verscheen, talloze stadhuisbijeenkomsten hield en maaltijden en gebeden deelde met leden van de gemeenschap.

Lipman uitte haar frustraties tijdens de première in Los Alamos. Ze merkte op dat de federale overheid, ondanks getuigenissen over de onrechtvaardigheden die volgden op de Trinity Test, nog steeds niet heeft erkend dat ze de schade die bijna 80 jaar geleden is aangericht, niet heeft erkend.

Zoals de film opmerkt, woonden er ongeveer een half miljoen mensen — voornamelijk Hispanics en Native Americans — binnen een straal van 150 mijl (241,4 kilometer) van de explosie. Het gebied was noch afgelegen noch onbewoond, ondanks beweringen van de overheid dat er niemand woonde en dat niemand gewond raakte.

In de film vertelt Cordova — zelf een kankeroverlever — aan leden van de gemeenschap dat ze geen martelaren meer zullen zijn. Haar familie is een van de vele uit Tularosa en Carrizozo die moeders, vaders, broers en zussen en kinderen aan kanker hebben zien sterven.

“Ze rekenden erop dat we onervaren, ongeschoold en niet in staat waren om voor onszelf op te komen. Wij zijn die mensen niet meer,” zei Cordova. “Ik ben die persoon niet. Jij bent die mensen niet.”

De Amerikaanse Senaat heeft eerder dit jaar een wetsvoorstel aangenomen dat downwinders in New Mexico en in verschillende andere staten waar nucleaire verdedigingswerkzaamheden hebben geleid tot besmetting en blootstelling, eindelijk zou erkennen. De bipartizane maatregel liep echter vast in het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden vanwege zorgen van sommige Republikeinse wetgevers over de kosten.

Cordova en anderen kwamen woensdag in Las Cruces opdagen om te demonstreren toen de voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden, Mike Johnson, New Mexico bezocht om campagne te voeren voor de Republikeinse congreskandidaat Yvette Herrell. De downwinders hebben gezworen om er een campagneonderwerp van te maken in het must-win district en in de tientallen andere Republikeinse districten in de VS die zouden profiteren van een uitbreiding van RECA.

Tijdens het filmfestival vertelde Cordova het publiek dat mensen al te lang gescheiden levens leiden. Dat is een aangrijpende uitspraak, vooral voor Los Alamos, waar wetenschap soms wordt opgedeeld in hokjes, omdat experts werken aan het oplossen van specifieke aspecten van grotere problemen.

“Er zijn geen grenzen. We zijn geen aparte mensen. We leven allemaal samen in deze staat en ik zou graag willen denken dat we elkaar daarom als buren, vrienden beschouwen, we zijn verwanten met sommigen van jullie,” zei ze, en bedankte hen dat ze er waren om een ​​andere kant van het verhaal te horen.

“We moeten samen opkomen voor wat juist is,” zei ze, wat applaus opleverde.

In het publiek zaten onder meer werknemers van het Los Alamos National Laboratory, ambtenaren van de provincie en een senator.

Bernice Gutierrez werd geboren in Carrizozo, enkele dagen voordat de bom tot ontploffing kwam. Ze had geen woorden om te beschrijven hoe belangrijk ze het vindt dat de mensen in Los Alamos meer te weten komen over de downwinders.

“Ik denk dat veel mensen verrast waren,” zei ze na de eerste vertoning. “Ze kennen de geschiedenis niet.”

De Trinity Site stond op een korte lijst van mogelijke locaties voor het testen van de bom. De andere locaties waren twee locaties in Californië, een in Texas en een andere in Colorado. De vlakke, droge aard van de White Sands Missile Range won het, waarbij wetenschappers aanvankelijk dachten dat voorspelbare winden de verspreiding van straling zouden beperken.

Dat bleek uiteindelijk niet het geval te zijn, aangezien het zomerregenseizoen in New Mexico vaak gepaard gaat met grillig weer. Afgezien van de veranderende wind, zorgde de regen de nacht erna ervoor dat verse neerslag waarschijnlijk in het regenwater terechtkwam dat werd opgevangen door de waterreservoirs van de bewoners, volgens een onderzoek uit 2010 van de Centers for Disease Control and Prevention. De CDC merkte ook op dat een ander blootstellingspad melkkoeien en geiten betrof, waarvan de bewoners afhankelijk waren voor hun levensonderhoud.

Nieuwe modellen die werden gebruikt door een team van onderzoekers onder leiding van Princeton University toonden in 2023 aan dat nucleaire explosies die tussen 1945 en 1962 in New Mexico en Nevada werden uitgevoerd, leidden tot wijdverspreide radioactieve besmetting. Het team meldde dat ’s werelds eerste atoomdetonatie een significante bijdrage leverde aan de blootstelling in New Mexico en uiteindelijk 46 staten bereikte, evenals Canada en Mexico.

Cordova zei dat de federale overheid de inwoners niet voor of na de detonatie waarschuwde en dat ze het tientallen jaren lang tot een minimum heeft beperkt, omdat “we er niet toe deden, we waren vervangbaar.”

“Daar is geen excuus voor”, zei ze.