Met hun kenmerkende ruige oranje manen, lichtblauwe gezichten en dichte vacht die hun handen en voeten bedekt, is het moeilijk om de met uitsterven bedreigde gouden stompneusapen van China voor enig ander dier te verwarren.
Deze zeldzame en charismatische apen, uniek voor de ijskoude bergen van centraal China, hebben zich onlangs voor het eerst bij de beroemde panda’s van het land aangesloten als harige gezanten naar dierentuinen in Europa – voor tien jaar uitgeleend door dezelfde door de overheid gecontroleerde groep die de officiële panda-uitwisselingen coördineert.
Aanbevolen video’s
Net als bij de ‘panda-diplomatie’ juichen sommige waarnemers nieuwe mogelijkheden toe voor samenwerking op het gebied van wetenschap en natuurbehoud, terwijl anderen hun zorgen uiten over het welzijn van individuele dierenambassadeurs die over de hele wereld worden vervoerd.
Springend tussen rode en grijze pannendaken
Drie gouden apen arriveerden in april in de Franse Beauval Zoo in de stad Saint-Aignan, na een overeenkomst ter gelegenheid van de 60e verjaardag van het aangaan van diplomatieke betrekkingen tussen de Volksrepubliek China en Frankrijk.
Een ander trio gouden apen arriveerde in mei in de dierentuin van Pairi Daiza in Henegouwen, België. De dierentuin deelde op de dag dat de apen arriveerden Belgische en Chinese handvlaggen uit aan bezoekers.
Na een quarantaine van een maand maakten de twee sets apen hun publieke debuut. Volgens de twee dierentuinen lijken ze tot nu toe in goede gezondheid te verkeren en passen ze zich voor het eerst aan aan nieuwe klimaten buiten Azië.
In Pairi Daiza omvat het leefgebied van Liu Yun, Lu Lu en Juan Juan traditionele Chinese tuinhuisjes met rode zuilen en grijze pannendaken, waar de apen een groot deel van hun tijd doorbrengen met springen tussen boomstammen en touwladders en over daken klauteren.
“Het diplomatieke aspect komt voort uit dit culturele bewustzijn”, zegt Pairi Daiza-woordvoerder Johan Vreys.
De hoop is om langdurige wetenschappelijke uitwisselingen tussen de dierentuinen en de Chinese autoriteiten tot stand te brengen, zegt Anaïs Maury, communicatiedirecteur van de dierentuin van Beauval.
De dierentuin is in gesprek met China om gezamenlijke onderzoeks- en natuurbeschermingsprogramma’s te lanceren “vergelijkbaar met de programma’s die al bestaan voor andere emblematische soorten zoals panda’s”, zei Maury.
Een korte geschiedenis van moderne dierenambassadeurs
Zowel de reuzenpanda’s als de gouden stompneusapen zijn bedreigde dieren die uniek zijn voor China en die alleen met toestemming van de centrale overheid buiten het land kunnen worden verplaatst, zegt Elena Songster, een milieuhistoricus aan het St. Mary’s College of California.
Hoewel beide soorten als nationale schatten worden beschouwd, hebben alleen apen diepe wortels in de Chinese kunst en cultuur. Ze verschijnen in talloze schilderijen en als personages in de klassieke literatuur, waaronder de sluwe Apenkoning in de 16e-eeuwse roman ‘Reis naar het Westen’.
Toen panda’s de afgelopen decennia op het wereldtoneel stapten, rolden, krabben en struikelden, werden ze al snel symbolen van het moderne China – deels dankzij hun eigen ‘knuffelige schattigheid’ en behendige diplomatieke presentatie, zei Susan Brownell, een China-historicus aan de Universiteit van Missouri, St. Louis.
Het oorspronkelijke zachte machtspaar uit het naoorlogse China was een paar reuzenpanda’s, Ping Ping en Qi Qi, die in 1957 naar de Sovjet-Unie werden gestuurd om de veertigste verjaardag van de Oktoberrevolutie te vieren, die leidde tot de oprichting van ’s werelds eerste communistische staat.
In 1972 werden voor het eerst een paar panda’s naar de VS gestuurd, na het historische bezoek van president Richard Nixon aan Peking. In 1984 schakelde China over van het schenken van panda’s naar het uitlenen ervan.
Na protesten van dierenrechtenactivisten maakte China een einde aan de praktijk van kortetermijnleningen en begon met langere huurcontracten, meestal rond de tien jaar. Volgens deze regeling via de China Wildlife Conservation Association moet een deel van het geld dat een overzeese dierentuin jaarlijks aan China betaalt, worden gereserveerd voor het behoud van habitats of voor wetenschappelijk onderzoek ten behoeve van de soort.
Toch is het mogelijk dat wat een soort ten goede komt, niet gunstig is voor een individueel dier. Het vervoeren van dieren over lange afstanden en het terugsturen van hun nakomelingen naar China, zoals de overeenkomsten vereisen, kan dieren zeer stressvol maken, zegt Jeff Sebo, onderzoeker op het gebied van milieu en bio-ethiek aan de New York University.
“De gezondheid en het welzijn van dieren zijn van belang,” zei hij, “niet alleen voor geopolitieke of strategische doeleinden.”
Habitatbehoud in China
In China leven de gouden stompneusapen tegenwoordig in een deel van Midden- en Zuidwest-China, dat delen van de provincies Sichuan, Shaanxi, Gansu en Hubei omvat.
In het Shennongjia National Park in Hubei hebben natuurbeschermingsinspanningen sinds de jaren tachtig ertoe bijgedragen dat de populatie in de regio is verdrievoudigd tot ongeveer 1.600 apen vandaag de dag, zegt Yang Jingyuan, voorzitter van de Academie van Wetenschappen in het park.
Het is onduidelijk hoe de diplomatieke staat van dienst van harige ambassadeurs precies moet worden beoordeeld.
Toch denk ik dat panda’s, in een tijdperk van toenemende mondiale spanningen, een heel nuttige toegangspoort zijn, zegt James Carter, een China-historicus aan de Saint Joseph’s Universiteit in Philadelphia. “Panda’s bieden mensen de mogelijkheid om iets positiefs over China te denken – ze zijn schattig, ze doen niets slechts.”
De gouden stompneusapen die nu in dierentuinen in Frankrijk en België voorkomen, zijn tot nu toe de enige buiten Azië.
“De gouden stompneusapen van China zijn nog niet wereldwijd iconisch,” zei Brownell, “maar er is misschien wel een potentieel dat ze dat in de toekomst wel zullen worden.”