BERLIJN – De extreemrechtse partij Alternative für Deutschland was op weg om zondag voor het eerst de sterkste partij te worden bij de deelstaatverkiezingen in het oosten van het land, en minstens een hele goede tweede te worden achter de reguliere conservatieven bij een tweede stemming, zo bleek uit prognoses.
Een nieuwe partij, opgericht door een prominente linkse politicus, boekte ook direct succes, terwijl de partijen in de impopulaire nationale regering van bondskanselier Olaf Scholz zwakke resultaten boekten.
Aanbevolen video’s
Projecties voor de publieke omroep ARD en ZDF op basis van exitpolls en gedeeltelijke tellingen geven aan dat de steun voor Alternative für Deutschland, of AfD, ongeveer 31-33% bedraagt in Thüringen en 30-31% in Saksen. Ze stellen de centrumrechtse Christlich Demokratische Union, de belangrijkste oppositiepartij op nationaal niveau, op 24,5% in Thüringen en 31,5-32% in Saksen.
“Een openlijk extreemrechtse partij is voor het eerst sinds 1949 de sterkste macht in een deelstaatparlement geworden, en dat baart veel mensen grote zorgen en angst”, aldus Omid Nouripour, leider van de Groenen, een van de nationale regeringspartijen.
Andere partijen zeggen dat ze AfD niet aan de macht zullen brengen door zich bij hen aan te sluiten in een coalitie. Toch zal de kracht ervan het vormen van nieuwe deelstaatregeringen waarschijnlijk extreem moeilijk maken, waardoor ze gedwongen worden tot exotische nieuwe coalities. De nieuwe Sahra Wagenknecht Alliance, of BSW, werd gezien als een partij die tot 16% van de stemmen in Thüringen en 12% in Saksen behaalde, wat een extra niveau van complicatie toevoegt.
“Dit is een historisch succes voor ons”, vertelde Alice Weidel, een nationale co-leider van AfD, aan ARD. Ze beschreef het resultaat als een “requiem” voor Scholz’ coalitie.
De nationale secretaris-generaal van de CDU, Carsten Linnemann, zei dat zijn partij zal vasthouden aan zijn langdurige weigering om samen te werken met extreemrechts. “Kiezers in beide staten wisten dat we geen coalitie zouden vormen met AfD, en dat zal zo blijven — we zijn hier heel, heel duidelijk over,” zei hij.
Weidel veroordeelde dat als “pure onwetendheid” en zei dat “kiezers willen dat AfD deelneemt aan een regering.”
Diepe ontevredenheid over een nationale regering die berucht is om onderlinge strijd, anti-immigratiesentimenten en scepsis over Duitse militaire hulp aan Oekraïne zijn enkele factoren die hebben bijgedragen aan de steun voor populistische partijen in de regio, die minder welvarend is dan West-Duitsland.
AfD is het sterkst in het voormalige communistische oosten en de binnenlandse inlichtingendienst heeft de afdelingen van de partij in zowel Saksen als Thüringen onder officieel toezicht als “bewezen extreemrechtse” groepen. De leider in Thüringen, Björn Höcke, is veroordeeld voor het willens en wetens gebruiken van een nazistische slogan bij politieke evenementen, maar is in beroep gegaan.
Scholz’ centrumlinkse sociaaldemocraten waren op zijn minst op weg om in de twee deelstaatparlementen te blijven, maar de milieuactivisten Groenen leken hun zetels in Thüringen te verliezen. De twee partijen waren de junior coalitiepartners in beide vertrekkende deelstaatregeringen. De derde partij in de nationale regering, de pro-business Vrije Democraten, zou ook haar zetels in Thüringen verliezen. Ze hadden geen vertegenwoordiging in Saksen.
Een derde deelstaatverkiezing volgt op 22 september in een andere oostelijke deelstaat, Brandenburg, momenteel geleid door Scholz’ partij. De volgende nationale verkiezingen in Duitsland staan over iets meer dan een jaar op het programma.
De politiek van Thüringen is bijzonder ingewikkeld omdat de Linkse Partij van de vertrekkende gouverneur Bodo Ramelow, die een minderheidsregering leidde, landelijk in electorale onbeduidendheid is gezakt. De prognoses lieten zien dat de partij bijna twee derde van haar steun verloor vergeleken met vijf jaar geleden, en daalde tot ongeveer 12%.
Sahra Wagenknecht, lang een van de bekendste figuren, vertrok vorig jaar om haar eigen partij op te richten, die nu beter presteert dan links. Wagenknecht vierde wat zij een ongekend succes noemde voor een nieuwe partij, onderstreepte de weigering om samen te werken met AfD’s Höcke en zei dat ze hoopt dat ze “een goede regering” kan vormen met de CDU.
De CDU heeft lang geweigerd om samen te werken met de Linkse Partij, die afstamt van de regerende communisten in Oost-Duitsland. Ze heeft niet uitgesloten om samen te werken met Wagenknechts BSW — wat waarschijnlijk nodig zal zijn om een meerderheidsregering te vormen zonder AfD, althans in Thüringen. BSW is ook het sterkst in het oosten.
AfD heeft ingespeeld op het hoge anti-immigratiesentiment in de regio. De mesaanval op 23 augustus in de westelijke stad Solingen, waarbij een vermoedelijke extremist uit Syrië ervan wordt beschuldigd drie mensen te hebben vermoord, heeft geholpen om de kwestie weer bovenaan de politieke agenda van Duitsland te krijgen en heeft de regering van Scholz ertoe aangezet om nieuwe beperkingen op messen en nieuwe maatregelen aan te kondigen om deportaties te vergemakkelijken.
Wagenknechts BSW combineert links economisch beleid met een immigratie-sceptische agenda. De CDU heeft ook de druk op de nationale overheid opgevoerd voor een hardere houding ten opzichte van immigratie.
De houding van Duitsland ten opzichte van de Russische oorlog in Oekraïne is ook een gevoelig punt in het oosten. Berlijn is de op één na grootste wapenleverancier van Oekraïne na de Verenigde Staten; die wapenleveringen zijn iets waar zowel AfD als BSW tegen zijn. Wagenknecht heeft ook een recent besluit van de Duitse regering en de VS aangevallen om in 2026 te beginnen met de inzet van langeafstandsraketten in Duitsland.